Ανοσμία: Τι προκαλεί την απώλεια όσφρησης;
Η περιοχή της μύτης που είναι υπεύθυνη για την αντίληψη των οσμών βρίσκεται ψηλά, στην πιο στενή της περιοχή, εκεί που το ρινικό διάφραγμα ενώνεται με το πλάγιο τοίχωμα. Από την οσφρητική περιοχή ξεκινούν μικρά νευρικά νημάτια, τα οποία διαπερνούν το λεπτό διάτρητο οστό στην οροφή της μύτης και ενώνονται με τα οσφρητικά όργανα του εγκεφάλου, μέσα στην κοιλότητα του κρανίου, που είναι κατ’ αρχήν οι οσφρητικοί βολβοί και οι οσφρητικές ταινίες.
Η μερική ή ολική απώλεια της όσφρησης (υποσμία και ανοσμία αντίστοιχα) μπορεί να είναι προσωρινή ή μόνιμη. Παρακάτω θα συζητήσουμε τα χαρακτηριστικά, τις αιτίες και την αντιμετώπιση αυτών των διαταραχών.
Όσφρηση Και Αντίληψη Των Οσμών
Η όσφρηση είναι μία πολύ σημαντική αίσθηση, όχι μόνο επειδή βοηθά στο να αντιληφθούμε τις όμορφες μυρωδιές γύρω μας, αλλά και γιατί μας βοηθά να ανιχνεύουμε τόσο τις δυσάρεστες, όσο και τις επικίνδυνες οσμές στο περιβάλλον. Το όργανο της όσφρησης βρίσκεται σε μια μικρή περιοχή στο ανώτερο και πιο στενό τμήμα της ρινικής κοιλότητας, εκεί όπου το διάφραγμα της μύτης ενώνεται με το πλάγιο τοίχωμα.
Οι οσμές διεγείρουν με χημικό τρόπο τα εξειδικευμένα κύτταρα της όσφρησης. Το ερέθισμα μεταδίδεται από τη μύτη προς τους οσφρητικούς βολβούς (τους πρώτους εγκεφαλικούς σταθμούς, που βρίσκονται πάνω από τη μύτη), μέσω των λεπτών νευρικών ινών οι οποίες διαπερνούν το λεπτό διάτρητο οστό της βάσης του κρανίου. Από εκεί, η πληροφορία μεταφέρεται στα κέντρα όσφρησης του εγκεφάλου μέσω εξειδικευμένων νεύρων όπου και γίνεται η καταγραφή και η κωδικοποίηση των οσμών.
Ανοσμία και Υποσμία
Η μερική απώλεια της όσφρησης λέγεται Υποσμία, ενώ η ολική λέγεται Ανοσμία. Οι ιογενείς λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού (ιώσεις) είναι η συχνότερη και πιο γνωστή αιτία προσωρινής διαταραχής της όσφρησης, όμως υπάρχουν πολλές άλλες αιτίες, που μπορεί να επηρεάσουν την όσφρηση, προσωρινά ή μόνιμα.
Αίτια Της Απώλειας Όσφρησης
Υπάρχουν διάφορα πιθανά αίτια τα οποία μπορούν να προκαλέσουν ανοσμία και υποσμία.
Παραδείγματα παθήσεων που προκαλούν προσωρινή ανοσμία ή υποσμία:
- Ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού (ιώσεις) όπως το κοινό κρυολόγημα
- Λοιμώξεις των παραρρινίων κόλπων, όπως η ιγμορίτιδα
- Χρόνιες φλεγμονές της μύτης και των κόλπων (χρόνια ρινοκολπίτιδα, πολύποδες της μύτης)
- Η κύηση, ο σακχαρώδης διαβήτης, το σύνδρομο Cushing, η νόσος Addison, ο υποθυρεοειδισμός και συνολικά οι ενδοκρινολογικές νόσοι
- Το κάπνισμα, η έκθεση σε αμμωνία, διαλυτικά, τοξικά χρώματα και άλλες ερεθιστικές ουσίες
Στις περιπτώσεις αυτές η διαταραχή της όσφρησης αποκαθίσταται μετά την αντιμετώπιση της αιτίας ή τη διακοπή έκθεσης του ασθενούς στον ερεθιστικό παράγοντα που την προκαλεί.
Πιθανές αιτίες μόνιμης ανοσμίας-υποσμίας είναι:
- Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις (όπως σε τροχαία ατυχήματα)
- Όγκοι του εγκεφάλου
- Όγκοι της μύτης και της βάσης του κρανίου
- Νευροχειρουργική επέμβαση στον εγκέφαλο
- Ωτορινολαρυγγολογική επέμβαση στη μύτη
- Νόσος Αλτσχάιμερ και άλλες άνοιες, νόσος Πάρκινσον, Πολλαπλή Σκλήρυνση και γενικότερα κάθε εκφυλιστική νόσος του εγκεφάλου
- Ακτινοθεραπεία στο κρανίο
- Διάφορες ψυχιατρικές παθήσεις
- Εκφύλιση λόγω ηλικίας
- Ενδοκρινολογικές νόσοι μετά πολλά χρόνια
- Η παρατεταμένη έκθεση σε ερεθιστικές ουσίες
Πώς Γίνεται Η Διάγνωση Της Ανοσμίας/Υποσμίας;
Σε κάθε περίπτωση που ο ασθενής αντιληφθεί μειωμένη όσφρηση, απαιτείται λεπτομερής εκτίμηση από ειδικό Ωτορινολαρυγγολόγο/Ρινολόγο, η οποία περιλαμβάνει προσεκτική λήψη του ιστορικού, εξέταση της μύτης με τη βοήθεια του ρινοσκοπίου και ενδοσκοπίου και ειδικά τεστς Όσφρησης.
Η κλινική εξέταση θα αποκαλύψει ανατομικά προβλήματα που εμποδίζουν την ομαλή ροή του εισπνεόμενου αέρα μέσα στη ρινική κοιλότητα (σκολίωση του ρινικού διαφράγματος, υπερτροφία ρινικών κογχών), παρουσία εκκρίσεων στη μύτη, που θα οδηγήσει στη διάγνωση λοιμώξεων (ρινίτιδα, παραρρινοκολπίτιδα-ιγμορίτιδα), διογκώσεις του βλεννογόνου, όπως πολύποδες, ύποπτα μορφώματα, όπως όγκους, ξένα σώματα, κλπ.
Η εξέταση της όσφρησης γίνεται είτε εμπειρικά, με παρουσίαση στον ασθενή συνηθισμένων οσμών (καπνός, καφές, μπαχαρικά), είτε με εξειδικευμένα τεστς Όσφρησης.
Στο Ρινολογικό Κέντρο Αθηνών έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας δύο ειδικά τεστς:
- Το πρώτο (σύντομο) τεστ γίνεται με παρουσίαση στον ασθενή 12 αρωματισμένων μαρκαδόρων, τους οποίους ο ασθενής καλείται να μυρίσει και στη συνέχεια να αναγνωρίσει τη μυρωδιά του κάθε μαρκαδόρου, επιλέγοντας μία από 4 πιθανές απαντήσεις.
- Το δεύτερο (πλήρες) τεστ περιλαμβάνει λεπτομερή εκτίμηση της διάκρισης, της αναγνώρισης αλλά και του ουδού της αντίληψης των οσμών (δηλαδή της ελάχιστης ποσότητας μιας συγκεκριμένης οσμής που απαιτείται, ώστε να γίνει αντιληπτή από τον εξεταζόμενο). Από την εξέταση των τριών αυτών χαρακτηριστικών της όσφρησης, προκύπτει μια συνολική βαθμολογία (TDI score), που χρησιμοποιείται για τη διάγνωση αλλά και την παρακολούθηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία.
Όταν το ιστορικό το υποδεικνύει, μπορεί να απαιτηθεί απεικονιστικός έλεγχος με αξονική ή μαγνητική τομογραφία ή ειδικές εξετάσεις αίματος.
Η όσφρηση μπορεί να ελεγχθεί με ένα απλό τεστ, στο οποίο ο ασθενής μυρίζει ένα ειδικό μαρκαδόρο, και μαντεύει τι είναι αυτό που μυρίζει, επιλέγοντας μία από τέσσερις πιθανές απαντήσεις. Το τεστ περιλαμβάνει δώδεκα μαρκαδόρους με διαφορετικές οσμές.
Θεραπεύεται Η Υποσμία Και Η Ανοσμία;
Οι περιπτώσεις προσωρινής υποσμίας ή ανοσμίας υποχωρούν μετά την αποθεραπεία από το αίτιο, που τις προκάλεσε. Οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού αντιμετωπίζονται σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες, και τυπικά, μετά ένα μικρό χρονικό διάστημα, η όσφρηση επανέρχεται στο φυσιολογικό. Οι ιογενείς λοιμώξεις σπάνια προκαλούν ανοσμία διάρκειας μεγαλύτερης από δύο μήνες. Ειδικά ο νέος κορωνοϊός, κατά την εποχή της πανδημίας, προκαλούσε απώλεια της όσφρησης σε 60 – 80% των ασθενών, συχνά ως μοναδικό σύμπτωμα. Τις περισσότερες φορές, η όσφρηση επανερχόταν μέσα σε έναν μήνα, αλλά, σε κάποιες περιπτώσεις, η απώλεια επέμενε περισσότερο, υποτροπίαζε αργότερα ή εξελισσόταν σε αλλοιωμένη αντίληψη των οσμών (παροσμία). Οι σύγχρονες μορφές (μεταλλάξεις) του κορωνοϊού προκαλούν σε μικρότερο ποσοστό διαταραχές όσφρησης, και σπάνια αυτές επιμένουν.
Οι χρόνιες παθήσεις της μύτης, όπως η χρόνια ρινοκολπίτιδα και οι πολύποδες, δικαιολογούν μείωση ή διακύμανση της όσφρησης, ανάλογα με τη φάση που βρίσκεται η νόσος και η θεραπεία. Σε αυτές, είναι απαραίτητη η εκτίμηση από τον ειδικό γιατρό, γιατί η αντιμετώπιση συχνά απαιτεί εφαρμογή πολύπλοκων θεραπευτικών αλγορίθμων, οι οποίοι αλλάζουν συνεχώς.
Σε κάποιες περιπτώσεις ανοσμίας χωρίς επίσημο αίτιο, ο γιατρός μπορεί να χορηγήσει για ένα μικρό διάστημα θεραπεία με κορτιζόνη, τοπικά ή από το στόμα, με άλλοτε άλλα αποτελέσματα.
Οσφρητική Εκπαίδευση
Την εποχή της πανδημίας, όταν οι λοιμώξεις Covid προκαλούσαν συχνά προβλήματα όσφρησης, κλινικές μελέτες έδειξαν πολύ καλά αποτελέσματα με την εφαρμογή της οσφρητικής εκπαίδευσης. Η μέθοδος αυτή έχει πλέον καθιερωθεί και εφαρμόζεται στους ασθενείς που η αποκατάσταση της όσφρησης καθυστερεί μετά μια λοίμωξη ή και σε άλλες περιπτώσεις, κατά την κρίση του ιατρού. Στην οσφρητική εκπαίδευση, ο ασθενής μυρίζει γνώριμες σε αυτόν οσμές 3 ή 4 φορές την ημέρα, ενώ προσπαθεί να σκεφθεί την οσμή που θα έπρεπε να μυρίζει. Αυτή η μέθοδος φαίνεται ότι βοηθά την επάνοδο της οσφρητικής μνήμης και επιταχύνει την αποκατάσταση. Στο Ρινολογικό Κέντρο Αθηνών έχουμε αναπτύξει 2 ειδικά kits οσφρητικής εκπαίδευσης, τα οποία χρησιμοποιούν οι ασθενείς μας, με άριστα αποτελέσματα.
Τα πρώτα δύο κιτς Οσφρητικής εκπαίδευσης του Ρινολογικού Κέντρου Αθηνών (2022). Οι οσμές επιλέχθηκαν από συγκεκριμένες ομάδες οσμών, με βάση την βιβλιογραφία. Ο ασθενής μυρίζει κάθε φιαλίδιο διαβάζοντας την ετικέτα του, και προσπαθεί να ανακαλέσει στη μνήμη του τη συγκεκριμένη οσμή. Συχνή άσκηση με τις οσμές αυτές, έχει βρεθεί ότι επιταχύνει σημαντικά την αποκατάσταση της όσφρησης, σε περιπτώσεις μη μόνιμης ανοσμίας ή υποσμίας.
Ο ωτορινολαρυγγολόγος Δρ. Τιμολέων Τερζής και η Ρινολογική Ομάδα Αθηνών βρίσκονται στη διάθεσή σας για να σας δώσουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες σχετικά με τις διαραχές της όσφρησης και την αντιμετώπισή τους. Επικοινωνήστε μαζί μας και κλείστε ραντεβού στο Ιατρείο ή μέσω διαδικτύου.
Οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται σε αυτή την ιστοσελίδα έχουν σκοπό τη γενική ενημέρωση και δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την επαγγελματική ιατρική συμβουλή ή την εκτίμηση μετά από εξέταση από ειδικό ιατρό. Ο συντάκτης δεν μπορεί να αναγνωρίσει καμία ευθύνη για βλάβη που τυχόν προκύψει από κακή χρήση των πληροφοριών αυτών.